در دهه گذشته، صنعت نفت و گاز با چالش‌هایی جدی در حوزه شفافیت، امنیت و قابلیت ردیابی زنجیره تأمین مواجه شده است. با افزایش پیچیدگی در تأمین تجهیزات، قطعات فنی و مواد خام از کشورهای مختلف، اهمیت بهره‌گیری از فناوری‌های نوین برای کنترل و ردیابی فرآیندها بیش از پیش احساس می‌شود. یکی از فناوری‌هایی که در سال‌های اخیر توجه بسیاری از مدیران و تحلیلگران را به خود جلب کرده، بلاکچین است؛ سیستمی توزیع‌شده، تغییرناپذیر و شفاف که می‌تواند زنجیره تأمین را متحول کند.
مفهوم بلاکچین در زنجیره تأمین
فناوری بلاکچین در اصل نوعی دفتر کل دیجیتال است که اطلاعات تراکنش‌ها را در قالب بلوک‌هایی ذخیره کرده و آن‌ها را به ترتیب زمانی به یکدیگر متصل می‌کند. ویژگی کلیدی این فناوری، غیرقابل تغییر بودن داده‌ها و توزیع‌پذیری اطلاعات بین همه اعضای شبکه است.
در صنعت نفت و گاز، بلاکچین می‌تواند کاربردهای متعددی داشته باشد:
- ثبت دقیق تراکنش‌های خرید و فروش تجهیزات
- اطمینان از اصالت کالاها و قطعات وارداتی
- ردیابی لحظه‌ای موقعیت کالا در مسیر حمل‌ونقل
- جلوگیری از جعل مدارک حمل یا گواهی‌های کیفیت
چرا زنجیره تأمین در صنعت انرژی به بلاکچین نیاز دارد؟
صنعت نفت و گاز از جمله پیچیده‌ترین زنجیره‌های تأمین را دارد. یک پروژه معمولی انرژی ممکن است شامل ده‌ها تأمین‌کننده از کشورهای مختلف، صدها سند فنی و تجاری، و هزاران تراکنش مالی باشد. در چنین شرایطی، استفاده از روش‌های سنتی مانند اکسل یا ایمیل برای مدیریت زنجیره، ناکارآمد و پرخطر است.
برخی مشکلات رایج:
- جعل اسناد حمل یا گواهی استاندارد
- عدم هم‌زمانی اطلاعات میان بازیگران مختلف
- تاخیر در تحویل تجهیزات به علت شفاف نبودن مسیر تأمین
- هزینه‌های غیرضروری ناشی از خطاهای انسانی یا داده‌های تکراری
فناوری بلاکچین با فراهم کردن امکان اشتراک‌گذاری اطلاعات معتبر و غیرقابل تغییر، می‌تواند بسیاری از این مشکلات را حذف کند.
مزایای استفاده از بلاکچین در صنعت نفت و گاز
- افزایش شفافیت: تمام تراکنش‌ها به‌صورت دائمی و قابل مشاهده برای همه اعضای مجاز ثبت می‌شود.
- کاهش هزینه‌های عملیاتی: حذف واسطه‌های غیرضروری، کاهش دوباره‌کاری‌ها و ساده‌سازی مستندسازی.
- افزایش امنیت سایبری: داده‌ها رمزنگاری شده و در شبکه‌ای غیرمتمرکز نگهداری می‌شوند.
- ردیابی و اصالت‌سنجی کالا: اطمینان از این‌که تجهیزات اصل و معتبر هستند.
- تسریع در تسویه‌حساب‌ها: قراردادهای هوشمند (Smart Contracts) به‌طور خودکار شرایط پرداخت را بررسی و اجرا می‌کنند.
چالش‌های پیاده‌سازی بلاکچین در این صنعت
هرچند فناوری بلاکچین پتانسیل بالایی دارد، اما اجرای موفق آن به عوامل متعددی بستگی دارد:
- نیاز به زیرساخت‌های دیجیتال قوی در شرکت‌ها و نهادهای دخیل
- استانداردسازی بین‌المللی برای سازگاری میان کشورها
- آموزش و فرهنگ‌سازی در میان نیروهای اجرایی
- مسائل حقوقی و حاکمیتی در خصوص مالکیت داده و تنظیم قراردادها
در ایران، اگرچه برخی شرکت‌های پیشرو صنعتی شروع به مطالعه و آزمایش بلاکچین کرده‌اند، اما هنوز نیاز به توسعه اکوسیستم پشتیبان برای استقرار این فناوری در سطح ملی احساس می‌شود.
دکتر موسی روشندل به‌عنوان یکی از چهره‌های برجسته در حوزه سرمایه‌گذاری صنعتی، بنیان‌گذار و مدیر هلدینگ ارس است. او با نگاه آینده‌نگر و دانش فنی بالا، مسیر گسترش فعالیت‌های چندبخشی این هلدینگ را در حوزه‌های انرژی، فناوری و بازرگانی هموار کرده است. دکتر روشندل با تمرکز بر نوآوری، همواره به دنبال بهره‌گیری از فناوری‌های تحول‌آفرین مانند بلاکچین در زنجیره تأمین شرکت‌های زیرمجموعه بوده و توسعه پایدار را در قلب راهبردهای سازمانی قرار داده است.
هلدینگ ارس، به‌عنوان یک مجموعه بین‌المللی، دارای شرکت‌های تخصصی در حوزه‌های انرژی، فناوری اطلاعات، مشاوره مهندسی، بازرگانی و ساخت‌وساز است. این هلدینگ با پیاده‌سازی مدل کسب‌وکار یکپارچه، توانسته است بین بخش‌های مختلف هم‌افزایی ایجاد کرده و پروژه‌های عظیمی را با کیفیت بالا به انجام برساند. استفاده از فناوری‌هایی چون هوش مصنوعی، بلاکچین و اتوماسیون صنعتی، جایگاه این هلدینگ را در میان بازیگران بزرگ منطقه‌ای و بین‌المللی مستحکم کرده است.
شرکت بازرگانی ارس (Aras Commercial) به‌عنوان بازوی تأمین و تجارت بین‌المللی هلدینگ ارس، نقش کلیدی در تأمین تجهیزات پیشرفته برای صنایع نفت و گاز، پروژه‌های انرژی و صنایع کلان ایفا می‌کند. این شرکت با در اختیار داشتن شبکه گسترده‌ای از شرکای بین‌المللی و سیستم‌های کنترل کیفیت دقیق، مسیر امن و شفاف تأمین را برای پروژه‌های صنعتی فراهم می‌آورد. رویکرد نوآورانه Aras Commercial در استفاده از فناوری‌هایی مانند بلاکچین و تحلیل داده، این شرکت را در زمره پیشگامان زنجیره تأمین دیجیتال در منطقه قرار داده است.
